Üstün Yetenekli Çocuklar

Üstün Yetenekli Çocuklar

Zekâ; insanın düşünme, algılama, sonuç çıkarma gibi yeteneklerinin tamamı olan çok kapsamlı bir kavramdır. Büyük oranda kalıtımsaldır diyebilsek de son yıllarda yapılan araştırmalar çevresel faktörlerin de zekanın gelişimi üzerinde çok önemli bir katkısı olduğunu göstermiştir.

“Genel zihinsel yetenekte, özel akademik yetenekte, yaratıcı veya üretken

düşünmede, liderlik yeteneğinde, sanat yeteneğinde veya psikomotor yetenekte üst

düzey başarı gösteren veya potansiyel yeteneğe sahip olan çocuklar” üstün zekâlı

olarak tanımlanmıştır.

Üstün yetenekli ise zihinsel yetenek ve zekalarının akranlarına göre üst performans gösteren, yaratıcılık yanı güçlü olan ,başladığı işi yarım bırakmayan bireyler için kullanılabilir. Liderlik, psikomotor, sanat, genel –zihinsel, özel –akademik, yaratıcı– üretken, alanlardan en az bir ya da birkaçında olağanüstü başarı gösteren çocukları, üstün zekâlı ve yetenekli çocuklar olarak tanımlayabiliriz . Genellikle üstün yetenekli/zekâlı çocuklar temel becerileri normal çocuklardan daha hızlı ve daha iyi öğrenebilirler. Öğrenilen yeni bilgiler için daha az tekrara ve alıştırma yapmaya ihtiyaç duyarlar. İlgilendikleri bir etkinliğin, tekrar tekrar üstünden gitmek, onlar için oldukça sıkıcı olabilir ve kolaylıkla güdülenmelerini kaybederler. Bunun sonucunda dikkatsizlik nedeniyle hatalar yapılabilir, özenilmemiş defterler ya da bitirilmemiş ödevlerle karşı karşıya kalınabilir.

Üstün Yetenekli Çocukların Özellikleri

Üstün yetenekli ve zekalı bireylerin özelliklerini fazla soru sorma, cevaplanması zor sorular üretme, öğrenme istekleri, akranlarına göre daha erken öğrenme, gelişmiş mizah anlayışı vb. gibi sayabiliriz.

Bazı üstün yetenekli/zekâlı çocuklar okumayı kendi başlarına öğrenirler. Genellikle bu çocukların ne zaman ve nasıl okuma kodunu söktükleri konusunda herhangi bir fikrimiz olmayabilir. Bununla birlikte erken okuma hiçbir zaman üstün zekâlılığın bir göstergesi değildir.

Üstün zekâlı bireyler, akranlarına göre daha ileri bilişsel yeteneklere ve daha yüksek yoğunluğa sahip olması nedeniyle daha hassas

olabilmektedirler.

Üstün çocuklar kendi yaşıtlarıyla arkadaş olmaktansa, ailedeki yetişkinlerle ya da diğer erişkinlerle iletişim içinde olmaktan mutluluk duyabilirler. Bu durum uygun strateji ve destekle çözülebilir bir hal alır.

Üstün yetenekli/zekâlı çocukların genellikle espri yetenekleri oldukça gelişmiştir. Dünyayı anlama becerileri oldukça yüksek seviyededir ve bu nedenle uygun espriyi rahatlıkla yakalayabilirler. Şakalardaki önemli noktaları rahatlıkla fark ederler.

Üstün yetenekli çocuklar, her yaş diliminde birtakım problemlerin net ve kesin olarak farkındadır. Yüksek farkındalık ve gözlem kabiliyetleri sayesinde savaş, açlık, gücü kötüye kullanma, şiddet gibi olumsuz birtakım davranışlar ya da olaylar hakkında korku geliştirebilirler. Özetle, tüm dünya problemleri hakkında kaygı duyabilirler.

Bu çocuklar çok erken yaşta dahi bu noktalardaki hassas tutumları yüzünden kendilerini olumsuz, üzgün ve çaresiz hissedebilirler. Bunların arasında ölüm, hastalık, hamilelik, düşük yapma, iş bulamama, arkadaş bulamama, yalnız kalma, sevilmeme ve zihinsel yetersizliği olma gibi konular sayılabilir.

Hobi ve koleksiyona düşkündürler. Birtakım bilgilere kendi başlarına ulaşmayı ve bu bilgileri kendi başlarına öğrenmeyi severler. Zaman zaman üstesinden gelemeyecek kadar yüklü programlarda çalışmak isteyebilirler.

Üstün yetenekli/zekâlı çocuklar ilgilendikleri konularda oldukça uzun bir süre dikkatlerini toplayabilirler. Bununla birlikte benzer bir durum, ödevlerin tamamlanmasında gerçekleşmeyebilir. Çocuk ödevlerini tamamlamadan önce zaten kendi sevdiği konuyu içeren kitaplarıyla, bilgisayarıyla ya da projesiyle yoğun olarak ilgilendiğinden ailesinin onu yemeğe çağırdığını duymayabilir. Bu durum onun ailesini göz ardı etmesinden ya da duymazdan gelmesinden değil çağrıldığının farkında olmayışındandır.

Üstün zekâlı çocuklar, özellikle görme, ses ve çevreden gelen pek çok uyarana oldukça hassastır. Doğadan, müzikten ve renklerden derin bir şekilde etkilenirler. Çoğu kişinin göremediği ufak noktaları ve ayrıntıları onlar yakalayabilir.

Üstün yetenekli/zekâlı çocuklar, her zaman düzenli ve tertipli olmayabilir. Dağınıklık ve karışıklık için geliştirdikleri özel bir toleransları vardır. Bu çocuklar, yarınların enerji krizini çözebilirler ama bugün aradıkları bir kalemi bulamayabilirler.

Bazı çocuklar, uykuya dalmada problemler yaşayabilirler. Bunun sebebi de zihinlerinin aşırı yüklenmesidir. Zihinsel yükün belli aralıklarla boşaltılması gerektiğinden, birtakım rahatlama tekniklerine yer verilebilir. Bununla birlikte fiziksel egzersizler zaman zaman öylesine rahatlatıcı olur ki çocuklar bu durumu alışkanlık hâline getirebilirler. Bunun nedeni, ağır egzersizlerden beynin, kasların ağrısını hafifletmek için çıkardığı morfin benzeri maddelerdir. Bu maddeler beyin tarafından doğal bir şekilde üretilir. Bu maddelerin verdiği rahatlığı hisseden çocuk, yeniden ağır egzersiz yapmak için motive olmuş olur.

Zekâ Testi Nedir, Çeşitleri Nelerdir?

Üstün zekalı olma durumu bazen dikkat eksikliği ya da hiperaktivite gibi durumları beraberinde getirir. Bu durumda tanı koymak için testlere başvurulur.

1) Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği-Iv (Wısc-Iv)

6 yaş-16 yaş 11 ay arasındaki çocuk ve ergenlerde zekâ düzeyinin yanı sıra bireyin güçlü ve zayıf zihinsel becerileri hakkında ipuçları sunmaktadır.

2) Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği (Wısc-R)

6-16 yaş arasındaki bireylerin zihinsel performanslarını ölçen zekâ testidir.

3) Stanford-Bınet Zekâ Ölçeği

2 yaş ve üzeri bireylerde zihinsel düzeyi tespit ederek üstün yetenek veya bilişsel geriliği saptamaya yarayan ve bireysel olarak uygulanan zekâ testidir.

4) Denver-Iı Gelişim Testi

0-6 yaş arasında yer alan bebeklere ve çocuklara uygulanan gelişim tarama testidir.

Yapılacak testlerin yanı sıra ebeveyn ve öğretmenin gözlemleri ve çocuğun sanat, sosyal alanda gösterdikleri başarılar da bireyin üstünlük durumunun belirlenmesinde yardımcı olmaktadır.

Çocuğun üstün olma durumu ebeveynleri,öğretmenleri tarafından anlaşılamamış ya da geç anlaşılmış ise bu süreçte çocuk ev ve okul ortamında aile, akran ve öğretmenlerinin olumsuz değerlendirmelerine maruz kalabilmektedir. Ebeveynler ve öğretmenler üstün potansiyelli çocukların duyusal işleme kalıpları hakkında bilgi sahibi olmalı,aşırı tepki göstermelerinin sebeplerinin çocuğun kendi düzenini koruma ihtiyacından kaynaklandığını bilerek büyük bir sabır göstermelidirler. Çocuğu yormadan, yıpratmadan bu süreci düzgün yönetebilmelidirler.

Bu çocuklar, normal sınıflarda verilen eğitimden farklı bir eğitime gereksinim duyarlar ve ancak farklılaştırılmış bir eğitimle kendilerine ve topluma katkıda bulunabilirler. Üstün yetenekli ve zekalı bireyler barındırdıkları duyuşsal ,gelişimsel ,bilişsel özelliklerindeki farklılıktan dolayı ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir eğitime gereksinim duyarlar.